Automated Market Maker (AMM) là gì
Automated Market Maker (AMM) là các công cụ đem lại tính thanh khoản tự động cho các sàn giao dịch. Đây có thể coi là một kiểu sàn giao dịch phi tập trung thế hệ mới với những ưu điểm vượt bậc so với các sàn giao dịch tập trung và sàn giao dịch phi tập trung thế hệ cũ.
Giới thiệu
Trong ngành công nghiệp tiền điện tử; phần lớn các giao dịch diễn ra ở các sàn giao dịch tập trung như Binance, Coinbase, Kraken. Chúng đã đáp ứng được phần lớn nhu cầu của người dùng nhưng vẫn có một số bất cập nhất định.
Công nghệ Blockchain vốn hướng tới sự bảo mật và ẩn danh; nhưng các sàn giao dịch lại thường xuyên bị hack hàng triệu USD và để lộ danh tính người dùng khiến chúng đi ngược lại với những cam kết ban đầu. Đó là chưa kể tới việc có quá nhiều sàn giao dịch khiến cho tiền điện tử bị phân tán; dẫn đến tính thanh khoản của các loại tiền điện tử kém phổ biến rất thấp; người dùng thường xuyên gặp rắc rối khi cứ phải đăng ký hết sàn giao dịch này tới sàn giao dịch khác. Chính vì vậy Automated Market Maker (AMM) ra đời để giải quyết tình trạng trên.
Bối cảnh ra đời của Automated Market Maker (AMM)
Trong những năm gần đây, thị trường tài chính phi tập trung (DeFi) đã bùng nổ cùng với các loại tiền điện tử có hợp đồng thông minh đã tạo ra nhu cầu rất lớn cho việc trao đổi các loại token. Các điều kiện kể trên đã tạo điều kiện thuận lợi cho các Automated Market Maker (AMM) như Uniswap; Sushiswap ra đời và phát triển nhanh chóng về khối lượng giao dịch. Chúng có nhiều ưu điểm mà các sàn giao dịch cũ không có nên đã có một chỗ đứng nhất định.
Cách hoạt động của Automated Market Maker (AMM) như thế nào
Automated Market Maker (AMM) sở hữu giao thức trao đổi dựa trên các công thức toán học để định giá tài sản chứ không phải một sổ lệnh. Ví dụ ở các sàn giao dịch thông thường; giá đặt mua và giá đặt bán hoàn toàn do người dùng đặt ra và treo lên; khi bất kỳ ai có nhu cầu mua hoặc bán thì lệnh đó sẽ được khớp và giao dịch được thực hiện. Nhưng Automated Market Maker (AMM) thì khác; không có lệnh nào được đặt sẵn. Giá mua và giá bán hoàn toàn bằng nhau. Người có nhu cầu mua hoặc bán khi đặt lệnh sẽ được khớp lệnh ngay lập tức; và giá của loại tiền đó sẽ được điều chỉnh theo thuật toán.
Uniswap sử dụng công thức x * y = k, trong đó x là số lượng của một mã thông báo trong nhóm thanh khoản và y là số lượng của mã thông báo kia. Trong công thức này; k là hằng số cố định, có nghĩa là tổng thanh khoản của nhóm luôn phải giữ nguyên.
Nghe có vẻ thật phức tạp, bạn có thể giải thích đơn giản hơn không ?
Thực chất trong Automated Market Maker (AMM) không có lệnh mua hoặc bán nào cả; nó chỉ là việc bạn gửi một loại tiền vào một pool chứa hai loại tiền điện tử và rút ra một loại tiền khác. Việc rút một loại tiền điện tử ra khiến tỷ lệ giữa chúng bị thay đổi; kéo theo việc giá giữa chúng cũng thay đổi theo.
Ví dụ trong một Pool có 1000 USDT và 1000 DAI. Bạn gửi vào đó 100 DAI với mong muốn lấy ra USDT thì tỷ lệ giữa hai loại tiền trong pool bây giờ là gần 900 USDT và 1100 DAI => Lần sau bạn phải gửi 110 Dai để lấy được 90 USDT. Rõ ràng USDT đã tăng giá, giờ thì bạn hiểu rồi chứ? Tuy nhiên nên nhớ là việc điều chỉnh này sẽ diễn ra theo thuật toán nên giá cả sẽ có thể tăng lên vô hạn nếu bạn cố ý muốn rút sạch tiền của một trong hai loại tiền điện tử trong pool ra.
Pool thanh khoản là gì
Như nội dung trên đã đề cập. Cách thức hoạt động của Automated Market Maker (AMM) đòi hỏi phải có một nguồn cung cấp thanh khoản có sẵn. Nghĩa là phải có người cung cấp cả hai loại tiền điện tử một lúc vào pool để người dùng trao đổi khi có nhu cầu. Để bù lại, họ được nhận một khoản phí nhất định khi giao dịch được phát sinh; thường là 0,3%. Đây là một khoản phí đáng kể nếu tính theo hằng năm. Điều này khiến cho vị thế độc quyền lợi nhuận của các sàn giao dịch bị phá vỡ khi người dùng cũng có thể được hưởng phí giao dịch.
Ngoài ra, việc trao lợi nhuận đến người cung cấp thanh khoản đã giải quyết vấn đề thiếu thanh khoản đối với các loại tiền điện tử kém phổ biến khi họ có động lực đem tiền lên các Automated Market Maker (AMM) để kiếm lợi nhuận.
Hạn chế của Automated Market Maker (AMM)
Trượt giá
Do cách thức hoạt động đặc thù của Automated Market Maker (AMM). Chúng đã hạn chế được việc thiếu thanh khoản nhưng vẫn gặp một vấn đề về sự trượt giá. Khi bạn lấy càng nhiều một loại tiền điện tử thì giá cả sẽ càng tăng lên. Lấy ví dụ có 100 doge trong pool thanh khoản. Nhưng bạn muốn mua 200 doge thì giá cả sẽ tăng lên vô hạn khiến cho số tiền của bạn không đủ để mua 200 doge nữa (còn nhớ công thức x * y = k chứ?). X hoặc y không bao giờ giảm về không do đặc thù của phép tính nhân. Điều đó đã thúc đẩy các Automated Market Maker (AMM) tạo ra các cơ chế farm token để thúc đẩy người dùng thêm tiền của họ vào pool thanh khoản. Tuy nhiên đây không phải vấn đề gì quá lớn.
Mất mát vô thường
Mất mát vô thường xảy ra với những người gửi tiền vào pool thanh khoản. Gía cả của thị trường tiền điện tử luôn biến động và đó là một vấn đề lớn. Do giá cả giữa các cặp giao dịch luôn thay đổi theo xu hướng thị trường. Người dùng sẽ luôn lấy đi của bạn loại tiền đang tăng giá và trả lại cho bạn loại tiền điện tử đang giảm giá. Điều đấy rất có thể sẽ khiến những người gửi tiền ở pool thanh khoản bị lỗ. Việc gửi tiền vài pool thanh khoản có mất mát vô thường nhỏ nhất ở các cặp tiền điện tử ít biến động như các stablecoin USDT, USDC, DAI STABLE…
Phí giao dịch đắt đỏ
Các sàn giao dịch thuộc dạng AMM hiện nay phần lớn được xây dựng trên Blockchain của Ethereum. Vốn nổi tiếng với phí giao dịch đắt đỏ và thường xuyên tắc nghẽn. Thật vô nghĩa khi mất vài chục USD chi để đặt một lệnh giao dịch.
Ưu điểm của Automated Market Maker (AMM) so với các sàn giao dịch truyền thống
Ẩn danh
Bạn không phải trải qua quy trình xác minh danh tính phức tạp mà có thể sử dụng ngay bất kỳ Automated Market Maker nào. Miễn là bạn có ví điện tử có thể kết nối với nó.
Giao dịch tự động
Vì giá cả được xác định theo thuật toán và thực hiện tự động bởi hợp đồng thông minh; bạn không phải lo lắng về việc đặt lệnh bị hớ hay chờ mãi mà không khớp lệnh. Chỉ cần xác nhận số coin bạn muốn mua thì nó sẽ về tài khoản của bạn mà không phải lo lắng gì thêm.
Khó bị tấn công
Do việc trao đổi coin diễn ra trực tiếp; số coin được chuyển sẽ về thẳng ví của bạn mà không được giữ lại ở sàn giao dịch nào nên khả năng hacker chiếm được coin của bạn là cực kỳ bé nhỏ.
Minh bạch thông tin
Tất cả giao dịch đều sẽ được ghi lại vào Blockchain; bạn có thể truy xuất thông tin giao dich vĩnh viễn mà không lo bị thất lạc do mất tài khoản hay sàn giao dịch làm giả thông tin. Nghe có vẻ kỳ lạ nhưng chuyện các sàn giao dịch ghi khống khối lượng rất phổ biến.
Tổng kết
Các Automated Market Maker (AMM) hiện tại mặc dù còn nhiều hạn chế và chưa có nhiều chức năng; nhưng điều đó không có nghĩa rằng tương lai của chúng cũng vậy. Sự ra đời của các AMM là một cuộc cách mạng Blockchain giúp nền kinh tế vận hành tốt hơn; cho phép những nguồn tiền nhàn rỗi có thể sinh ra lợi nhuận và loại bỏ các tổ chức trung gian đóng vai trò là cầu nối giữa người sử dụng. Các biến thể của AMM ngày càng nhiều và tiến bộ hơn các AMM cũ đã cho thấy ngành công nghiệp này đang ngày càng trưởng thành; hoàn toàn có khả năng thay thế các sàn giao dịch tập trung trong tương lai.